Tematska ruta: Ruta kulturne baštine

Naziv atrakcije: Priča o Prva pruga u dolini Timoka – Belgijska pruga

Opis: “U vreme kad se u dolini Timoka polagalo po 100 i više metara železničkog koloseka dnevno, a atmosfera pomalo ličila na one već poznate scene sa Divljeg Zapada, u Njujorškoj luci uspravljen je Kip slobode, u Parizu Ajfelov toranj, kroz Alpe je probijen najveći železnički tunel na svetu Sv.Gotard i izgrađeno je niz značajnih monumenata, koji će zadugo, čak i danas predstavljati  <<čudo sveta>>. Ako su ova <<čuda>> bila za svet, dotle je železnica u dolini Timoka bila <<čudo>> Istočne Srbije, koje će trajati oko 1/4 veka” .

Ovim rečima je Nebojša A. Jović, arhivski istraživač, u uglednom časopisu “Razvitak” dao doprinos obeležavanju 120. godišnjice Belgijske pruge, 2008. godine.  Inače, svake godine u Vlaškom Dolu, kod Zaječara, obeležava se istorijski trenutak puštanja u rad čuvene “Belgijske pruge”. Prevozeći kameni ugalj iz Vrške čuke, voz je krenuo sa prve železničke stanice u našem okruženju, prema dunavskom pristaništu u Radujevcu.

Pruga dugačka 82 kilometra je građena belgijskim kapitalom, istovremeno kada i rudnik u Vrškoj čuki, između 1886. i 1888. i bila je u upotrebi 70 godina.  U gradnji ovog timočkog i srpskog železničkog prvenca prvi put, kao građevinski materijal, upotrebljen je beton. Prvi put je puštena u rad telefonska linija, prva u Srbiji i prvi put je primenjeno pneumatsko bušenje sa komprimiranim vazduhom.

U izgradnju tadašnjeg srpskog tehnološkog čuda uloženo je ukupno 2,6 miliona dinara, u vreme kada je ukupni nacionalni dohodak Srbije bio 22 miliona dinara. Istovremeno, Belgijanci su u Vrškoj čuki izgradili najmoderniji rudnik uglja na Balkanu.

U Radujevcu, gde se pruga završavala, ugalj se u velikoj briketnici pretvarao u briket, tovario u parobrode i odvozio Dunavom u Evropu. Pruga je istovremeno prevozila i putnike, u oba pravca, a do dunavskog pristaništa stizali su i bakar iz Bora i vino i drugi poljoprivredni proizvodi iz Rajca i okolnih negotinskih sela. Iz Radujevca prema Vrškoj čuki i naseljima duž pruge, iz Evrope je stizala razna industrijska roba.

Pruga je bila u funkciji sve do 1915. godine. Tada su je bugarski okupatori opljačkali i odneli šine kao i sva prevozna sredstva. Obnovljena je odmah po završetku Prvog svetskog rata, ali je 1943. godine trajno prestala sa radom.

Za “Belgijsku prugu” se vezuju zanimljive priče, posebno o njenih oko 2 500 graditelja, od kojih najviše iz Srbije. Među njima su bila i 84 vrhunska stručnjaka iz Italije i Belgije, koji su dovedeni tada sa poznate pruge Cirih–Milano. Sklapani su i mešoviti brakovi. Pamti se da je Euđenio Beltama, rođen u Urizanu, kod Milana, oženio Zaječarku, postao Timočanin, pokrstio se i uzeo ime Ilija Petrović.